Mierzeja Wiślana

Mierzeja Wiślana to region atrakcyjny nie tylko dla turystów. Jest ważny również dla ornitologów i amatorów birdwatchingu, czyli obserwacji ptaków, nie tylko z Polski.

Obszar Mierzei i sąsiednich Żuław Wiślanych jest ostoją i żerowiskiem ptaków wodnych, leśnych oraz drapieżnych. Jest też miejscem odpoczynku dla niestrudzonych ptasich wędrowców, którzy zatrzymują się tu w drodze z północy i północnego wschodu kontynentu na zimowiska oraz wiosną podczas powrotów. Z tych powodów region ten zakwalifikowano do sieci ostoi ptaków IBA oraz europejskiego programu Natura 2000 i obszarów HELCOM BSPA. Wąski pas Mierzei Wiślanej jest zatem ciekawym i popularnym terenem do obserwacji przyrodniczych i badań ornitologicznych.

p

Obserwacja

Punkty widokowe

Na Mierzei Wiślanej i w jej sąsiedztwie są miejsca, z których łatwo jest obserwować ptaki. Mogą to być np. wieże widokowe na terenie rezerwatów przyrody i parku krajobrazowego, ale nie tylko. Polecamy też pas plaży, naturalne wzniesienia w okolicy, dzikie zatoczki Zalewu Wiślanego, stare pomosty w trzcinowiskach, a także wały ochronne nad rzekami. Dobrym sposobem jest także podglądanie ptaków z łodzi, chociażby na jeziorze Drużno oraz obserwacja z nabrzeży Przekopu Wisły. Do najbardziej popularnych miejsc należą wieże widokowe na wydmowych wzgórzach w okolicy Krynicy Morskiej– na Wielbłądzim Garbie (najwyższej ustabilizowanej wydmie w Europie) i na Górze Pirata. Te miejsca warto odwiedzić, gdyż widok na wody Zatoki Gdańskiej i Zalewu Wiślanego naprawdę robi imponujące wrażenie. Nieco mniej popularnym sposobem są spacery wałami nad brzegami rzek, chociażby w okolicach wsi Piekło w rozwidleniu Wisły i Nogatu. Inna opcja to wycieczki ścieżkami przyrodniczymi poprowadzonymi przez tereny okolicznych rezerwatów ornitologicznych. Warto obserwować też ptaki w obrębie osiedli ludzkich, niektóre gatunki, np. jerzyki, wróble domowe, oknówki zobaczymy przy gniazdach tylko tam.

Czapla biała w zatoce Zalewu Wiślanego.

Zasady zwiedzania rezerwatów

Rezerwaty przyrody to obszary wydzielone w celu ochrony rzadkich gatunków flory i fauny lub całych ekosystemów. W związku z tym turyści muszą dostosować się do obowiązujących na tych terenach zasad. Szczególnej ochronie podlega rezerwat „Mewia Łacha” w okresie od 15 kwietnia do 15 sierpnia. Jest to czas lęgów i wychowywania młodych.
Na terenie rezerwatów zabrania się: płoszenia zwierząt i niszczenia przyrody, zbierania ziół, owoców i nasion, niszczenia gniazd, wybierania jaj, wpuszczania psów, poruszania się poza wyznaczonymi ścieżkami, pozostawiania śmieci i zanieczyszczania wody, wzniecania ognia, pozyskiwania kopalin, torfu, ściółki leśnej i drewna.

Czapla siwa na żuławskiej łące

Poradnik dla początkujących obserwatorów

Ptaki możemy obserwować praktycznie wszędzie. Najciekawszą porą roku do ich obserwacji jest wiosna.To czas wędrówek, godów i budowania gniazd. Ptasie zaloty nieco inaczej wyglądają u każdego gatunku. Żurawie wykonują tańce godowe. Samce wróblowatych wabią samice śpiewając donośnie. Samce szponiastych popisują się akrobacjami w locie, podobnie jest z czajkami. Ptaki wodne często rywalizują ze sobą umiejętnościami budowania gniazd oraz podczas tańców godowych.
Wczesnym latem słychać już kwilenie piskląt. Ptaki są wtedy przeważnie ciche i płochliwe, lepiej im wówczas nie przeszkadzać. Późne lato to okres bocianich i żurawich “sejmików”. Olbrzymie stada tych dostojnych ptaków kroczą wtedy po żuławskich łąkach, jak gdyby umawiały się na wspólną podróż. O migracjach jesiennych wspomniano już wcześniej.

Ptaki rozpoznaje się po sylwetce, upierzeniu, odłosach oraz uwzględniając środowisko, w jakim je dostrzeżemy. Możliwe jest też rozpoznawanie gniazd (np. porzuconych), piór, odchodów (mewy), wypluwek (sowy, kormorany, itp.) i innych śladów bytowania (kuźnie dzięcioła, stołówki ptaków drapieżnych). Początkowi obserwatorzy wspomagają się kieszonkowymi atlasami ptaków i aplikacjami w telefonie do rozpoznawania ptasich głosów. Do obserwacji przydaje się dobrej klasy lornetka, a do obserwacji na morzu i otwartych przestrzeniach także luneta (idealnie ze statywem).Bardzo ważny jest też słuch, gdyż wiele gatunków, zwłaszcza ptaków śpiewających, o wiele łatwiej obserwować właśnie dzięki znajomości ich głosów, niż przez lornetkę, szczególnie, gdy na drzewach jest w pełni rozwinięte listowie lub oświetlenie nie pozwala na precyzyjne dostrzeżenie szczegółów.

Pamiętajmy o zachowaniu rozsądku i szacunku dla żywej przyrody:

  • Przede wszystkim trzeba zachować bezpieczną odległość i spokój, aby nie płoszyć zwierząt. Nie hałasujmy! Respektujmy zakazy obowiązujące na terenach chronionych! Nie zaglądajmy do gniazd!
  • Dbajmy o czystość! Sprzątajmy po sobie w miejscach biwakowania.
  • Nie dokarmiajmy na własną rękę zwierząt. Okruchy z pieczywa to nie jest odpowiedni pokarm dla dzikich ptaków.

 

p

Informacje podstawowe

Skrzydlaci mieszkańcy Mierzei i Żuław Wiślanych

W trzcinowiskach nad Zalewem Wiślanym swoje gniazda mają czaple, żurawie, perkozy, łabędzie i inne ptaki wodne oraz liczne śpiewające, np. trzciniaki, trzcinniczki, brzęczki. W zakrzewieniach nadwodnych mieszkają remizy, dziwonie, łozówki. Noclegi w zacisznych małych przystaniach to dobra okazja do wsłuchania się w odgłosy sów, a także derkaczy, czajek, strumieniówek czy bąków. Na przybrzeżnych drzewach swoje noclegownie mają kormorany, dla których okoliczne wody obfite w ryby to luksusowa stołówka. Ich największa polska kolonia lęgowa jest właśnie na Mierzei Wiślanej. Obecność kormoranich siedlisk poznacie po uschniętych gałęziach na drzewach. Ten smutny widok to niestety efekt spadających z gniazd ptasich odchodów, bogatych w azot i fosfor w zbyt wysokiej koncentracji dla roślin. Na najwyższych drzewach stanowiska obserwacyjne mają drapieżniki: myszołowy, krogulce, jastrzębie, błotniaki i bieliki. Kolejnym, interesującym miejscem występowania znacznej ilości gatunków ptaków jest rejon ujść Przekopu Wisły i Wisły Śmiałej do Zatoki Gdańskiej. Na mieliznach i piaszczystych łachach, powstałych z naniesionego przez Wisłę piasku, bywa naprawdę tłok. Żerują tam i wygrzewają się w słońcu różne gatunki mew, rybitw, a także biegusy, łabędzie, sieweczki i kuliki. Nad żuławskimi łąkami słychać krzyk czajek i śpiewy skowronków. Na polach, zwłaszcza wiosną i jesienią odpoczywają stada dzikich gęsi, które przy okazji posilają się rolniczymi zasiewami. W lasach i zadrzewieniach śródpolnych mieszka również mnóstwo spotykanych tu gatunków. Wiele z nich to ptaki osiadłe, które są z nami przez cały rok.

Czapla siwa na żuławskiej łące

Ptasi spektakl po sezonie

Przez obszar Mierzei Wiślanej i Żuław przebiegają szlaki migracyjne ptaków, przemieszczających się z terenów lęgowisk na zimowiska w cieplejszym klimacie i z powrotem. Już w lipcu niektóre ptaki rozpoczynają swoje wędrówki z miejsc gniazdowania. Jesienią, gdy cichnie gwar turystów i pustoszeją nadmorskie plaże,intensywność powietrznych podróży na zimowiska mocno wzrasta. Odlatują na południe lub zachód klucze żurawi, gęsi zbożowych i gęgawy, bociany, czaple.

Nasz kraj opuszczają też liczne gatunki mniejszych ptaków, takich jak jaskółki, jerzyki, wilgi, skowronki czy słowiki. Niektóre z nich lecą w odwrotnym kierunku, niż większość – do Indii (np. dziwonia, muchołówka mała, wójcik zielony). Na tereny Mierzei i Żuław Wiślanych oraz wody Zatoki Gdańskiej przylatują za to na zimowiska przybysze z dalekiej Północy i północnego Wschodu. Na plażach, piaszczystych łachach rzecznych, a także na żuławskich polach i łąkach zatrzymują się na odpoczynek różne ptaki migrujące. Najpopularniejsze to dzikie gęsi, bernikle kanadyjskie, łabędzie nieme i krzykliwe oraz mewy siodłate, dzikie kaczki: czernice, gągoły, nurogęsi, świstuny, i ogorzałki oraz kaczki morskie, np. lodówki, uhle, markaczki. Przy odrobinie szczęścia spotkać można też rzadsze gatunki zimujące, jak perkozy rogate, alki krzywonose, szlachary. W tym czasie zaobserwować możemy też rzadkie gatunki ptaków wodno-błotnych, które tylko tędy przelatują, np. bataliony, siewki złote, kamuszniki. Przylatują także ptaki lasów – gile, jemiołuszki, czeczotki i jery oraz sikory i krukowate, gniazdujące na północnym wschodzie. Wprawny obserwator, za pomocą dobrej lornetki, może wypatrzeć też najrzadsze gatunki.

Najciekawsze okazy to ptaki drapieżne: sokoły wędrowne, myszołowy włochate, kobuzy, krogulce. Rzadkimi gośćmi na tych terenach są też syberyjskie świstunki, droździki, błotniaki stepowe i orły przednie. Wiosenne i jesienne przeloty to prawdziwy ptasi spektakl na niebie, w dodatku bardzo hałaśliwy. W sezonie migracji ornitolodzy szacują liczbę ptaków na tym obszarze na około 150 tys. Jest to dla nich idealny czas na prowadzenie prac badawczych, ale też dla wszystkich miłośników obserwowania ptaków.

Ciekawostki

Podczas migracji ptaki wodno-błotne ustawiają się w locie w kształt charakterystycznego klucza. Przewodnikiem jest najsilniejszy osobnik, przy czym ptaki wiodące zamieniają się kilkakrotnie na szlaku. Najsłabsze osobniki lecą na końcu. Ptaki wróblowate lecą w nieuporządkowanych stadach, często o zmroku. Ciemność chroni je częściowo przed wzrokiem szponiastych drapieżników. O zmroku i w nocy chętnie migrują też niektóre większe ptaki, np. łabędzie krzykliwe.

Ptasie migracje nad Mierzeją Wiślaną to dobra okazja i możliwości do prowadzenia badań ornitologicznych przez różne organizacje przyrodnicze. Na Górze Pirata stanowisko obserwacyjne ma Stowarzyszenie Obserwatorów Ptaków Wędrownych DRAPOLICZ. Na tym wzniesieniu i w pobliskiej leśniczówce każdego roku w pierwszy weekend października odbywa się Ptasi Piknik. To dwudniowa impreza plenerowa, podczas której uczestnicy mają możliwość przypatrzeć się, jak przebiega liczenie i obrączkowanie ptaków. Dzięki takim badaniom mamy ogromną ilość informacji. Wiemy jakie gatunki mieszkają tu na stałe, a jakie tylko migrują nad Mierzeją, a także jakie trasy powietrzne przemierzają. Mamy też wgląd w ich liczebność.

Ptaki są także liczone i obrączkowane przez członków Fundacji Akcja Bałtycka, która swój obóz ma w Siekierkach (część miasta Krynica Morska). Zainteresowani mogą wziąć udział w tych pracach w ramach wolontariatu. Taką działalnością na tych terenach zajmuje się też Grupa Badawcza Ptaków Wodnych KULING, która szczególnie aktywnie współpracuje przy ochronie „Mewiej Łachy”. Organizacje te prowadzą też działalność edukacyjną, promocyjną, a ich stanowiska można odwiedzać podczas okolicznych imprez plenerowych. Edukacją ornitologiczną zajmują się również pracownicy służby Parku Krajobrazowego „Mierzeja Wiślana”.

„Ptasie” rezerwaty przyrody i ścieżki przyrodnicze

Mewia Łacha

Rezerwat ornitologiczny (faunistyczny ptaków) o powierzchni ok. 150 ha, położony po obydwu stronach ujścia Przekopu Wisły. Chroni miejsca lęgowe i żerowiska różnych gatunków ptaków, głównie wodno-błotnych, razem ponad 200 gatunków. Z rzadkich ptaków obserwowano tu ostrygojady, sieweczki mongolskie, rybitwy czubate, kamuszniki, pliszki cytrynowe. Na piaszczystych mieliznach można też dojrzeć foki. Ścieżkę przyrodniczą poprowadzono w zachodniej części rezerwatu przy lewym brzegu Przekopu. Tam też są platformy widokowe. Po stronie wschodniej istnieje droga leśna, która biegnie przy wschodniej granicy rezerwatu, a zaczyna się przy wejściu doplażowym nr 90 (dojście od ul. Bursztynowej w Mikoszewie). Na jego brzegach swoje żeremia mają bobry.
Pętla Żuławska - czapla siwa

Ptasi Raj

Rezerwat ornitologiczny o powierzchni 188 ha, położony na Wyspie Sobieszewskiej przy ujściu Wisły Śmiałej do Zatoki Gdańskiej. Na terenie rezerwatu leżą przymorskie jeziora Karaś i Ptasi Raj. Ustawiono przy nich 3 wieże, z których można obserwować ptaki i podziwiać widoki. Wygodne wejście na teren rezerwatu znajdziecie od strony pętli autobusowej i parkingu przy ul. Nadwiślańskiej w Sobieszewie.

Kąty Rybackie

Rezerwat o powierzchni ponad 102 ha, położony w lesie na pomiędzy Kątami Rybackimi a Sztutowem. Rezerwat chroni lęgowiska kormoranów i czapli. Jego południową granicą biegnie międzynarodowy szlak rowerowy R10. Polecamy zwiedzanie rezerwatu ze ścieżki przyrodniczo – edukacyjnej, która zaczyna się przy siedzibie Leśnictwa Kąty Rybackie.

Rezerwat „Buki Mierzei Wiślanej”

Rezerwat leśny o powierzchni 7 ha, chroni najstarsze drzewostany bukowe na Mierzei. Występują tu licznie ptaki leśne, w tym dziuplaki związane ze starodrzewiem.

Rezerwat „Jezioro Drużno”

Położony na południe od Elbląga. Jego powierzchnia wynosi ponad 3000 ha, obejmuje obszar jeziora i jego brzegów. Jest to ostoja głównie ptactwa wodno-błotnego. Przez rezerwat przebiega tor wodny, łączący rzekę Elbląg i Kanał Elbląski. Najwygodniej obserwować ptaki z pokładu łodzi.

Rezerwat „Ujście Nogatu”

O powierzchni 409 ha, obejmuje obszar bagien i rozlewisk przy ujściu Nogatu do Zalewu Wiślanego. Jest ostoją ptactwa wodno-błotnego, które widać podczas żeglugi po szlaku Nogatu.
Żuławy Wiślane - bielik dorosły

Stowarzyszenie Żuławy
ul. Sikorskiego 23
82-100 Nowy Dwór Gdański
NIP 5792182998
KRS 0000115819

Skip to content